Błędna ocena dowodów w postępowaniu cywilnym – jak sformułować zarzut?

Ocena dowodów zgromadzonych w postępowaniu cywilnym należy wyłącznie do sądu. Strony w procesie cywilnym, czy to w pismach procesowych, czy poprzez wnioski dowodowe złożone na terminach posiedzeń powołują określone dowody i przytaczają fakty, które mają wynikać z danych dowodów. Ciężar dowodu spoczywa na osobie, która w toku procesu udowadnia swoje twierdzenia, zgłasza konkretne zarzuty. Co w sytuacji, gdy wystąpi błędna ocena dowodów w postępowaniu cywilnym przez sąd? Czy można to zakwestionować? Odpowiedź poniżej.

Sposób powoływania dowodów w postępowaniu cywilnym

Co do zasady powód powinien już w pozwie, a pozwany w odpowiedzi na pozew powołać wszelkie twierdzenia i dowody istotne z punktu widzenia rozstrzygnięcia sprawy. W sprawach gospodarczych jest to obowiązek wynikający z art. 458⁵ Kodeksu postępowania cywilnego.

Zgodnie z art. 235¹ kpc we wniosku o przeprowadzenie dowodu strona jest obowiązana oznaczyć dowód w sposób umożliwiający przeprowadzenie go oraz wyszczególnić fakty, które mają zostać wykazane tym dowodem.

Jeżeli nie oznaczono faktu, który miałby być wykazany dowodem, to – z uwagi na wymóg konstrukcyjny wniosku dowodowego wynikający z art. 235¹ kpc – wyklucza to co do zasady jego uwzględnienie.

Sąd może w toku postępowania pominąć dowód:

1. którego przeprowadzenie wyłącza przepis kodeksu;
2. mający wykazać fakt bezsporny, nieistotny dla rozstrzygnięcia sprawy lub udowodniony zgodnie z twierdzeniem wnioskodawcy;
3. nieprzydatny do wykazania danego faktu;
4. niemożliwy do przeprowadzenia;
5. zmierzający jedynie do przedłużenia postępowania;
6. gdy wniosek strony nie odpowiada wymogom art. 235¹, a strona mimo wezwania nie usunęła tego braku.

Jak wskazuje treść przepisu art. 235² § 1 kpc i użycie w nim sformułowania „sąd może”, decyzja o tym, czy zachodzą przesłanki zastosowania tego przepisu i pominięcia na jego podstawie dowodów zawnioskowanych przez strony, pozostawiona została swobodnemu uznaniu sędziowskiemu. Sąd uprawniony jest do selekcji zgłoszonych dowodów na skutek przeprowadzonej oceny istotności okoliczności faktycznych, których wykazaniu dowody te mają służyć. Oznacza to, że nie każde fakty przedstawiane przez stronę powinny być przedmiotem dowodu, gdyż sąd nie ma obowiązku prowadzenia postępowania dowodowego ponad potrzebę procesową. Istotność faktów wiąże się zaś z podstawą faktyczną powództwa, przez co istotne znaczenie mają tylko te fakty, które odpowiadają hipotezom tych przepisów prawa materialnego, które mają zastosowanie w sprawie.

Pomijając dowód, sąd wydaje postanowienie, w którym wskazuje podstawę prawną tego rozstrzygnięcia.

Postępowanie dowodowe odbywa się przed sądem orzekającym, chyba że sprzeciwia się temu charakter dowodu albo wzgląd na poważne niedogodności lub niewspółmierność kosztów w stosunku do przedmiotu sporu. W takich wypadkach sąd orzekający zleci przeprowadzenie dowodu jednemu ze swych członków (sędzia wyznaczony) albo innemu sądowi (sąd wezwany).

Jeżeli charakter dowodu się temu nie sprzeciwia, sąd orzekający może postanowić, że jego przeprowadzenie nastąpi przy użyciu urządzeń technicznych umożliwiających dokonanie tej czynności na odległość.

W postanowieniu o dopuszczeniu dowodu sąd oznaczy środek dowodowy i fakty, które mają nim zostać wykazane, a w miarę potrzeby i możliwości – także termin i miejsce przeprowadzenia dowodu.

Ocena dowodów przy wyrokowaniu

Zgodnie z art. 233 § 1 kodeksu postępowania cywilnego sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału.

Swobodna ocena materiału dowodowego przez sąd nie polega na odniesieniu się do każdego zdania wypowiedzianego w toku procesu, lecz na odtworzeniu na podstawie całości zebranego materiału stanu faktycznego w taki sposób, by odpowiadał on zasadom logiki i doświadczenia życiowego.

Sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału, dokonując wyboru określonych środków dowodowych. Jeżeli z danego materiału dowodowego sąd wyprowadza wnioski logicznie poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym, to jego ocena nie narusza reguł swobodnej oceny dowodów i musi się ostać, choćby w równym stopniu na podstawie tego materiału dowodowego dawały się wysnuć wnioski odmienne. Przeprowadzona przez sąd ocena dowodów może być skutecznie podważona tylko wtedy, gdy brak jest logiki w wiązaniu wniosków z zebranymi dowodami lub gdy wnioskowanie sądu wykracza poza schematy logiki formalnej albo, wbrew zasadom doświadczenia życiowego, nie uwzględnia jednoznacznych praktycznych związków przyczynowo-skutkowych.

Błędna ocena dowodów w postępowaniu cywilnym

Aby zarzucić naruszenie art. 233 § 1 kpc, skarżący powinien wskazać, jaki konkretnie dowód mający istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy sąd uznał za wiarygodny i mający moc dowodową albo za niewiarygodny i niemający mocy dowodowej i w czym przy tej ocenie przejawia się naruszenie zasady swobodnej oceny dowodów.

Istota zarzutu naruszenia art. 233 § 1 kpc sprowadza się do braku logicznych powiązań pomiędzy wnioskami wynikającymi z dowodów a podstawą faktyczną rozstrzygnięcia. Zarzut jest zasadny wtedy, jeśli poczynione w sprawie ustalenia nie znajdują oparcia w dowodach albo wręcz pozostają z nimi w sprzeczności w taki sposób, że nie dają się pogodzić z tymi dowodami. Obowiązkiem skarżącego jest więc wskazanie, które ustalenia są dotknięte tą wadą oraz do którego dowodu odnosi się zarzut, przy czym powinien on także wyjaśnić, jakie przepisy procesowe zostały naruszone przy dokonywaniu – wadliwych wedle skarżącego – ustaleń faktycznych. Dopiero wtedy w granicach związania zarzutem sąd odwoławczy ma możliwość dokonania oceny, czy w istocie wytknięte nieprawidłowości w sprawie miały miejsce, a jeśli tak, to czy w istotny sposób wpłynęły na treść rozstrzygnięcia. Nie jest natomiast wystarczające ogólnikowe powołanie się na bliżej niesprecyzowane dowody, z którymi mają pozostawać w sprzeczności fakty przyjęte za podstawę orzekania, ani przedstawienie własnej wersji wydarzeń.

Zarzut naruszenia art. 233 § 1 kpc może być uznany za zasadny jedynie w wypadku wykazania, że ocena materiału dowodowego jest rażąco wadliwa czy w sposób oczywisty błędna, dokonana z przekroczeniem granic swobodnego przekonania sędziowskiego, wyznaczonych w tym przepisie. Jeżeli z danego materiału dowodowego sąd wyprowadza wnioski logicznie poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym, to jego ocena nie narusza reguł swobodnej oceny dowodów i musi się ostać, choćby w równym stopniu na podstawie tego dowodu dawały się wysnuć wnioski odmienne. Przeprowadzona przez sąd ocena dowodów może być skutecznie podważona tylko wtedy, gdy brak jest logiki w wiązaniu wniosków z zebranymi dowodami lub gdy wnioskowanie sądu wykracza poza schematy logiki formalnej albo, wbrew zasadom doświadczenia życiowego, nie uwzględnia jednoznacznych praktycznych związków przyczynowo-skutkowych.

Prawidłowo skonstruowany zarzut w zakresie błędnej oceny danego dowodu przez sąd powinien zostać skonstruowany w następujący sposób:

1. zarzucam naruszenie przez sąd przepisów postępowania mających wpływ na treść rozstrzygnięcia, tj. art. 233 § 1 kpc, poprzez dokonanie przez sąd I instancji oceny dowodu z opinii biegłych z naruszeniem zasady swobodnej oceny dowodów, w szczególności z pominięciem wszechstronnej analizy treści wszystkich opinii pod kątem ich zgodności z zasadami logicznego myślenia, wiedzy powszechnej, sposobu argumentowania, a przyjęcie w sposób dowolny przez sąd I instancji, że opinie te są zgodne z przepisami prawa, rzetelne i wiarygodne, co w konsekwencji doprowadziło do błędnego ustalenia, że wnioskodawca jest osobą całkowicie niezdolną do pracy;
2. zarzucam naruszenie przez sąd przepisów postępowania mających wpływ na treść rozstrzygnięcia, tj. art. 233 § 1 kpc, poprzez dokonanie przez sąd I instancji dowolnej, a nie swobodnej oceny dowodu z zeznań świadka Jana Kowalskiego oraz uznanie na ich podstawie, że Zbigniew Nowak nie wiedział o wadzie pojazdu w postaci uszkodzonej uszczelki pod głowicą, podczas gdy z zeznań tegoż świadka wynika, że sprzedający podczas oględzin pojazdu 20 listopada 2023 roku informował Zbigniewa Nowaka o wadzie pojazdu, obniżając cenę podczas negocjacji.